Model değişimi süresi görünmeyen bir stok nedenidir. İnsanlar bu süreyi öyle kanıksamışlardırki onunla yaşamayı öğrenme yolunda pek çok adım atmışlardır. En çok yapılan da bu süreleri azaltmak için klasik yaklaşım olan parti büyüklüğünü artırmaya gitmektir. Bu da müşteri sayısının hızla azaldığı, rakip sayısının ise hızla arttığı bir ortamda firma için rekabet gücünü azaltıcı bir etki göstermektedir. Çünkü hiçbir firma gerektiğinden fazla mal almak istememektedir. Bu durumda geriye yalnızca stok tutmak, bir kaç siparişi birleştirmek yolu kalmış gibi görüyor. Oysa bunu yapan pek çok firma giderek pazar kaybetmeğe mahkum olacaktır.
Model değişim süresini azaltmak için yukarıda bahsetmediğimiz bir yol daha vardır. SMED uygulamak. SMED (Single Minute Exchange of Die – Tekli dakikalarda model değişimi) ünlü japon endüstri mühendisi Shigeo Shingo tarafından “A Revolution in Manufacturing: The SMED system” kitabı ile ortaya atılmış bir sistemdir. Yalın üretim sisteminin vazgeçilmez bir öğesi olarak ele alınabilir.
SMED uygulama adımları
SMED temel olarak olarak 3 adımdan oluşmaktadır. Bunlar;
-
İç ve Dış model değişiminin ayrılması
-
İç model değişiminin dış model değişimi haline getirilmesi
-
Bütün operasyonları basitleştirmek
olarak açıklanabilir.
Bu adımlar uygun şekilde uygulandığında model değişim süresi azalmaktadır. Bu azalmanın hedefi 1990 yıllarda tek haneli dakikalara inmek olarak verilmekte idi. Günümüzde elde edilen gelişmelerle bu hedef 100 sn olarak revize edilmiştir.
Şimdi yukarıdaki adımlara daha ayrıntılı bakmak için öncelikle model değişimi süresinin tarifini yapalım. Model değişim süresi A modelinde son ürünün makineden çıkması ile başlar ve B modelinden ilk sağlam ürünün makineden çıkması ile sona erer. Bu arada üretim ve makine durmaktadır. Dolayısı ile bu süre MUDA ‘dır ve ortadan kaldırılması gerekir. Burada makine durduğu zaman yapılan tüm işlemlere “iç model değişim süresi” , makine çalışırken yapılabilecek bazı işler vardır. Bunlar da dış model değişimi olarak tanımlanmaktadır. Şimdi yukarıdaki adımlara daha ayrıntılı olarak bakalım
İç ve dış model değişiminin ayrılması
Öncelikle iç ve dış model değişimi bir birinden ayrılır. Model değişimi sırasında yapılan işler üç kısma ayrılır makineyi durdurmadan yapılması gerekenler, makine dururken yapılması gerkenler ve makine yeniden çalıştıktan sonra yapılması gerekenler. Örneğin makine durmdan önce yeni model için kullanılacak kalıp, model değişimi sırsında kullanılacak ekipman hazır edilir, makine durunca eski kalıp sökülür yeni kalıp takılır, makine yeniden çalıştıktan sonra çıkarılan kalıp bakıma alınır ve bir dahaki kullanım için hazır hale getirilir.
Burada dikkat edilmesi gereken konu yapılacak sıralama ile model değişim süresinin her hangi bir teknik iyileştirme yapılmadan yaklaşık 50% azaltılması gerektiğidir. Bunu yalnızca prosedürel bir sıralama ve uygulama ile yapabiliriz.
İç model değişiminin, dış model değişimi haline getirilmesi
İkinci aşama olarak makineyi durdurduktan sonra yapılan bazı işlerin makine durmadan önce yapılabilir hale getirilmesidir. Üzerinde en çok tartışılan bölüm bu adımdır. Bu adımı uygularken pek çok kişiden “OLMAZ”, “BİZ YAPAMAYIZ”, “ÇOK PAHALI TEKNİK YATIRIM GEREKİR”, “ÜRETİM YOĞUN VAKTİMİZ YOK” gibi sözler duyacaksınız.
Hemen bir örnek cevap verecek olursak; sıcak çalışan bir kalıbı makine üzerinde soğutmak yerine sıcak sökmenin ek bir maliyeti yoktur, ama en az 30 dakika süre kazandırır. Olmaz demeden önce denemek gerekir, pek çok olmaz denen firkirlerden büyük kazançlar elde edilmiştir. Sorunları çözmek için vakit ayrılmaz ise sistem çöker rekabet edemeyiz.
Basitleştirme
Model değişiminin en önemli engellerinden biri ayarlardır. Ayardan kastımız makine veya kalıp içine ürün koyarak deneme ile ayar yapılmasıdır. Burada her deneme sırasında aynı zamanda fire de üretilmiş olur. Basitleştirme bu noktalarda uygulanmalıdır. Sistem öyle basit olmalıdır ki her hangi biri bu operasyonu 3 sn içinde gerçekleştirebilmelidir. Burada örenk uygulamaya bakmak isteyebilirsiniz. Tıkalyınız.
Ayar konusunda dikkat edilmesi gereken diğer şeyler şunlardır: En iyi ayar, ayar gerektirmeyenidir. Öyleyse ayarlar elimine edilmesi gereken bir şeydir. Onun yerine değiştirmeyi denemek en iyisidir. Örnek uygulamaya bakınız.
Kullanılan aletleri azaltma yoluna gitmek gerekir. Bunun için vidalar, anahtarlar, aletler gözden geçirilmelidir. SMED 5S ile başlar ve 5S ile biter. 5S konusunda iyi olursanız model değişiminde de iyi olursunuz. Model değişimi süresini uzatan en önemli etkenlerden biri de aramaktır. Alet, malzeme, kalıp aramak v.b.
Hepinize sağlıklı günler diliyorum.