Müşteriye sunulan ürün veya hizmetin oluşması için yapılan, katma değer üreten veya üretmeyen, işlerin tümüdür. Değer akışı analizi ise kavramdan, uygulamaya, hammaddeden ürünün müşteriye teslim edilene kadar tüm süreçlerin incelenmesidir.
Değer akışı analizi kağıt ve kalemden oluşan bir araçtır. Süreç içindeki ürün ve bilgi akışını gösterir, elle yapılan bir görseldir. Malzeme, ürün ve bilginin süreç içerisinde nasıl aktığını görmemize ve anlamamıza yardım eder
Neden?
Değer akışı analizi Yalın Üretim Sisteminin uygulamaya başlangıç noktası olmalıdır. Bunun temel nedeni şunlardır;
· Küçük iyileştirmeler yapılır fakat firma Yalın Üretim Sistemi yolunda ilerlemez.
· Model değişim süresi azalır ancak stoklar üzerinde etkisi olmaz.
· En önemlisi akış yaratılamaz ve firma maliyetlerinde iyileşme olmaz
· Yapılan çalışmaları katma değer üretimine katkısı olmaz.
· Sonuç olarak firma içinde değişime karşı direnç artar.
Nasıl?
Değer akışı analizi yapılırken sırasıyla süreç, firma içi, firmalar arası ve tüm değer akışı gözden geçirilir. Değer akışı analizi yapılırken aşağıdaki adımlar uygulanır.
· Üretilen ürünler özellikleri itibari ile gruplara ayrılır. Her ürün grubu için bir değer akışı analizi uygulanır. Ürünleri gruplara ayırmak için süreç haritaları kullanılır. (Bkz. Süreç haritası hazırlama)
· Firmanın hali hazırdaki durumu geçerli değer akışı haritasına işlenir.
· Daha sonra hedef değer akışı haritası belirlenir. Böylece ulaşılmak istenen durum proje ekibi tarafında anlaşılabilir, yönetime yapılanların sonucunu ölçme olanağı doğar.
· Hedefe ulaşmak için iş planı hazırlanır.
Geçerli değer akışı haritasının hazırlanması
Firmanın fiili durumunu gösterir değer akışı haritasıdır. Bu haritanın hazırlanması, fiili durumu göstermesi bağlamında, bilgisayar v.b. sistem verileri kullanılmaksızın, tamamen kağıt ve kalem kullanılarak elle hazırlanmalıdır. Böylece proje ekibinin sistemi iyice anlamış olması sağlanmalı ve doğru hedef değer akışı haritasının hazırlanmasına zemin hazırlanış olur.
Değer akışı haritası hazırlama adımları sırasıyla müşteri verilerinin toplanması, süreç verilerinin toplanması, malzeme ve ürün verilerinin toplanması, bilgi akışı verilerinin toplanması, zaman çizgisinin oluşturulması olarak belirlenmiştir.
Değer akışı analizi yapılırken aşağıdaki semboller kullanılır.
Müşteri verilerinin toplanması
Müşteri verileri eğer olanak varsa müşteri ile doğrudan iletişime geçilerek toplanır. Yıllık, aylık, haftalık ve günlük ortalama sipariş miktarı, sevkiyat türü, özel ambalaj bilgileri, müşterilerin yerleşim bilgileri v.b. bilgiler toplanır. Bu bilgiler daha sonra diğer bilgilerle beraber kullanılacaktır.
Süreç verilerinin toplanması
Süreç verileri müşteriye en yakın noktadan başlayarak geriye doğru adım adım toplanır. Süreç verileri şunlardan oluşur, malzeme ve ürün stok miktarları, işlemleri yapan insanlarla ilgili bilgi, çalışma zamanı, süresi, personel sayısı, çevrim süresi, Overall Equipment Efficiency (OEE) oranı, model değişim süresi, fire oranı v.b. veriler toplanır.
Bilgi akışı verilerinin toplanması
Bilgi akışı verileri toplamanın en iyi yöntemi bilgi ve/veya ürün ile birlikte hareket etmektir. Böylece hiçbir şey gözden kaçırmadan tüm bilgileri toplayabilirsiniz. Toplanacak bilgiler, kim, kime, ne zaman, ne hakkında bilgi veriyorsa toplanır. Bilgileri sipariş bilgileri, üretim emirleri, üretim planları, satış tahminleri, stok tahminleri v.b. bilgiler olabilir.
Değer akışı haritasının hazırlanması
Değer akış haritası yukarıdaki semboller kullanılarak çizilir. Çizim sırasında standart sistemin kullanılması herkesin sebollerden ve kısaltmalardan aynı sonucu anlamaları bakımından önemlidir. Örnek değer akış haritası için tıklayınız...
Hedef değer akışı haritasının hazırlanması
Hedef değer akışı haritasının hazırlanması ile firmanın gelecekte alacağı şekli belirlemektedir. Böylece yapılacak iyileştirme çalışmalarını belirlemek için geçerli değer akışı haritası ile hedef değer akışı haritası arasındaki farklara ve bu farkları ortadan kaldırmak için yapılması gerekenlere bakılır. Hedef değer akışı haritası hazırlanırken aşağıdaki "Yalınlık Prensipleri" inden yararlanılır.
Yalınlık prensipleri
Yalınlık prensipleri "Akış", "Takt Time" ve "Çekme Sistemi" olarak tanımlanabilir.
Örnek değer akış haritası için buraya tıklayınız...